Diehtojuohkinčoahkkimat gilážiin skábmamánus/juovlamánus 2022

Dákko beasat powerpoint-ovdanbuktiimidda geavahuvvon diehtojuohkinčoahkkimiin PDF hámis.

Dás sáhtat geahččat maid mii ovdanbuvttiimet diehtojuohkinčoahkkimiin PDF-hámis.

Muđui sáhtát geahččat sisdoalu dás vuolábealde. 

Buot suohkanant leat geatnegahtton ráhkadit suohkanplána. Suohkanplána galgá leat suohkana bajimus stivrenreaidu, ja lea dehálaš plána sihke midjiide geat bargat suohkanis, didjiide ássiide, ealáhusaktevrraide ja vuosttažettiin politihkkáriidda. Suohkanlaš plánenbargguid áigumuš lea ahte plánant maid ráhkadit, galget adnot stivrenreaidun politihkas. Danin šaddá suohkanplána deháleamos politihkkalaš stivrenreaidu.  

Suohkanplána lea guovtti oasis Servodatoassi lea teakstaplána ja čilge áigumušaid ja guhkitáigge strategiijaid suohkana servodatoavdáneamis. Ovttas servodatosiin lea vel ráhkaduvvon areálaoassi. Areálaoassi lea kárta mii lea čadni juridihkkalaččat. Kárta muitala gos mii sáhttit orrut, gosa mii sáhttit hukset barttaid, gos mis leat ealáhusguovllut, gos leat astoáiggeguovllut, suodjaluvvon guovllut jna. Galgá leat oktavuohta servodatoasi ja areálaoasi gaska, ja go servodatoassi dohkkehuvvui giđđat, de lei das mielde areálastrategiija. 

Vuolábealde oainnát mo suohkalaš plánavuogádat lea hábmejuvvon: 

KS, 2017: https://www.ks.no/fou-sok/2017/144023/

Areálastrategiija bidjá láidestumi arealáoasi bargguide vai lea čanastat gaskal servodatoasi ja areálaoasii, ja nu šaddá dalle ollislaš suohkanplána. Areálastrategiija sisttisdoallá máŋga strategiijaid siskkobealde dáid fáttáid: biđggus ja baskes viessohuksen, ealáhus, astoáiggeviessohuksen, mearragáddi ja eanadoallu ja boazoealáhus.

Go deaddilat liŋkka, de boađát Dielddanuori suohkana servodatoassái gullevaš areálastrategiijain 2022-2034 ovddas. Arealástrategiija gávnnat maŋimuš siidduin.  

Go mii bargat areálaosiin, de leat máŋga beali maid ferte doahttalit ja máŋga aktevrra geaiguin ferte gulahallat: :

• Suorgeeiseválddit : 

Plánaproseassa vuolde mii bargat lahkalaga suorgeeseválddiiguin ja geahččat bearrái ahte nationála ja regionála láidesteamit váldojit mielde proseassas. Suorgeeiseválddiin lea vuostálastinvuoigatvuohta ja sáhttá almmolaš dárkkistusa oktavuođas biehtalit konkrehta áššiid dahje plána ulbmiliid. Ovdamearkka dihte lea NVEas ovddasvástádus diliide riiđđuid, uđđasiid ja dulvviid oktavuođas, biebmobearráigeahčus lea ovddasvástádus diliide mat gusket juhkančáhcegálduiide.Stáhtahálddašeaddjis lea máŋga ovddasvástadussuorggi, earret eará boazodoallu, nuoskkideapmi, dálkkádat ja luonddubiras, mánáid beroštumit, universála hápmen, eanadoallu, vuovdedoallu ja gáddeavádagaid hálddašeapmi. Ja fylkasuohkanis lea fas ovddasvástádus olgonastineallimis ja kulturmuittuin, ja eaiggádiin ovttas geaidnodoaimmahagain lea ovddasvástádus máŋga kilomehtera geainnu min suohkanrájáid siskkobealde.   

Leat máŋggas geaiguin galgá gulahallat proseassa vuolde. Muhto suorgeeiseválddit fuolahit álgoálggus iežaset ovddasvástádusbeliid ja gozihit ahte mii čuovut nationála ja regionála láidestemiid. 

• Plánafágalaš: 

Regionála ja nationála láidestemiid ja njuolggadusaid vuođul čađahuvvo árvvoštallan, muhto maiddái báikkálaš máhtu vuođul maid leat oahppan proseassa vuolde. Mii galgat maid plánii implementeret ceavzinmihttuid, ovdamearkka dihte plánedettiin fuolahit dálkkádatheivehemiid, muoldda, sosiala infrastruktuvrra jna.  

• Politihkkalaččat: 

Nu go namuhuvvon. de lea suohkanplána politihkkalaš stivrenreaidu, ja dat lea danin dehálaš ahte plánas lea politihkkalaš čanastupmi. Buot oaiviladdimat galget meannuduvvot politihkkalaččat ja dat leat politihkkárat geat mearridit loahpalaš areálaoasi. Ja de galgat mii maid sihkkarastit searvama politihkkalaš ráđiin ja lávdegottiin nu go doaimmashehttejuvvon olbmuid ráđis, boarrásiidráđis, nuoraidráđis. 

• Báikkálaš perspektiivvat:

Ássiid perspektiivvat diliid birra suohkanis leat dehálačča. Lea ollu dehálaš máhttu viežžat dis geat orrubehtet, bargabehtet ja eallibehtet gilážiin. Lea dehálaš sihkkarastit searvama ja maiddái buori čanastuvvon areálaoasi maid máŋggas dovdet. Mii dáhtut danin oažžut oaiviladdimiid báikkálaš joavkkuin ja servviin, ássiin, ealáhusaktevrrain, eananeaiggádiin, giliservviin jna. 

Mis lea servodatoassi man suohkanstivra dohkkehii njukčamánus 2022 (ášši SST-15/22).

Mii leat oktiičaskon suohkan ja mis leat dál guokte areálaoasi, mihttu lea oažžu ovtta ođasmahtton oasi olles suohkanii. Ovddeš plánat 2008 ja 2004 leat boarásnuvvan. Dat leat ráhkaduvvon boares plána- ja huksenlága mielde, eaige vásihuvvo leat relevántan dálá ja boahtteáigge dárbbuid dáfus. Min servodat rievdá ja mii dárbbašat danin ođasmahtton plánaid.  

Mii meannudat dán áigge ollu sierralobiid ja mis leat ollu áššit. Dát dagaha fas eahpediehttevašvuođa sidjiide geat duođas čuvvot plána, ja lea áiggi dáfus gáibideaddjin sihke áššiide ja áššemeannudeddjiide, muhto deháleamos lea ahte areálaoassi mássá doaimmas leat stivrenreaidun.  

Dál mii leat álgán iešguđet kártenproseassaiguin, čohkket máhtu ja ráhkadit máhttovuođu. Plánaprográmma mearriduvvui árat dán jagi, ja mii leat dan rájes leamašan gearggus váldit vuostá oaiviliid. Mii oaidnit ahte mii dán rádjái eat leat ožžon erenoamáš ollu oaiviliid ássiin/priváhtta olbmuin, ja jurddašit dan dihte ahte soaitá lea vuogas lágidit diehtojuohkinčoahkkimiid, juste dan dihte ahte addit dieđuid ja vejolaččat oažžut din jurddahišgoahtit. 

Dán rádjái ii leat mihkkege mearriduvvon. Mii dáhttut nu ollu oaiviliid go vejolaš nu ahte sáhttit árvvoštallat máŋga molssaeavttu ja maiddái oažžut buori fuomášumiid sis geat buoremusat dovdet guovllu.     

Suohkanplána areálaoassi lea bajit plána mii čájeha váldogeavaheami areálain, dál ja boahtteáiggis - ja galgá čájehit ovdanahttintreanddaid ja oktavuođaid. Ii leat dárkkilis plána nu go regulerenplánat (guovlluplána dahje dárkilisplána). Sivvan manin areálaoasis eat hálit eanet detaljjaid go dat mii lea dárbbašlas, lea sihkarastin dihte areálageavaheami suohkanis. 

Areálaoassi mearrida čadni váikkuhusaid iešguđet areálaid boahtteáigge geavaheapmái, nappo juridihkkalaš čadni váikkuhusaid ođđa doaimmaid dáfus, gč. phl §11-6. Plána doaibmá mearrádusa rájes ja ovddasguvlui áiggi dáfus, muhto ii doaimma maŋásguvlui. Eará sániiguin, jos leat ásahan (lobálaččat) viesu ja guovllu areálaulbmil lea rievdan astoáiggehuksemiidda, de sáhtát joatkit geavaheames viesu iežat ásodahkan. Dattege sáhttá vásihit váikkuhusa jos plánegoahtá hukset garaše dahje eará huksehusa man ulbmil leat čadnat vissui, ođđa vistti, viiddidit viesu, dalle fertet ohcat sierralobi ja ášši ferte árvvoštallot konkrehtalaččat. Jos eavttut (phl §19-2 nubbi lađas, vejolaš goalmmat lađas) addit sierralobi ii leat vejolaš, dalle it sáhte hukset dan maid háliidat. Seammá lea jos dus lea ealáhus ja guovlu oažžu eará areálaulbmila ja don juogo viiddidaŧ dahje rievdadat eará ealáhussii mii addá lassi doaimma go buohtastahttá váldorámmain, dalle ferte ohcat sierralobi. Vejolaččat sáhttá čuovvut regulerenplána mii addá eanet čađamanni proseassa sihkarastin dihte doarvai guorahallama, searvama ja dárkkistusa plánabargguide.  

Areálaoasis sirrejuvvo dálá ja boahtteáigge geavaheami gaskka. Areálaoassi addá vuođu hábmet ja ovdánahttit fysalaš birrasa. Dálá geavaheapmi geažuha masa lea dárbu dál, ja boahtteáiggi geavaheapmi muitala maid háliidit boahtteáiggis, dahje ahte dili lea láhččon boahtteáigge ovdánahttimii. Erohus dálá ja boahtteáigge areálageavaheami gaskka čájehuvvo maiddái kártta bokte. Ovdamearkka dihte lea viesuin fiskes ivdni. Jos guovlu lea ivdnejuvvon čuvgesfiskadiin, de geažida dat dálá areálageavaheami, dasgo seavdnjadat fiskat geažida ahte guvlui jurddašuvvo hukset eanet ja ođđa viesuid. Nu ahte dálá áiggis lea čuovgadet ivdni ja boahtteáiggis seavdnjadet ivdni. 

Areálaoassi lea vuođđun fysalaš birrasa habmemii ja ovdánahttimii. Das sáhttá oadinit gos leat mearragáttit mat leat dehálaččat álbmogii, gokko leat dovddus uđasbáikkit, dehálaš tuvrabálgát, dehálaš meahcceguovllut, gos lea eanadoallu ja daid váldobáikkit, gokko leat viesut dahje dárbu/vejolaš hukset eanet viesuid, gosa bidjat ealáhusaid jna. Dát lea muhtun áššit maid areáloassi galgá čájehit ivdnejuvvon kárttas, guoski mearrádusaiguin maŧ muitalit mo galgá dahje ii galgga hábmet ja dehálaš beroštumiid maid ferte váldit vuhtii. 

Vuolábealde leat muhtun gažaldagat mat sáhttet bidjat johtui jurdagiid dárbbuid birra areálaoasis. Dát sáhttá leat ávkin go áigu sádde oaiviliid suohkanii ođđa areálaoasi ráhkadeami oktavuođas. 

Jurdagat areáladárbbuid birra maid sáhttá jurddašit go sádde oaiviliid: 

• Makkár dárbbuid oaidnit mii dál?
• Makkár dárbbuid dábbašat mii boahtteáiggis? 
• Dehálaš báikkit main berret váldit vára? - tuvra, luondu, mearragáttit, váldobáikkit ealáhusaide nu go eanadoallu ja muđui 
• Báikkit maid berrešii geavahit eará lahkái go dál? 

Muhtun lágan "areálalonuheapmi" main dálá plána mielde leat ovdánahttinulbmat, mat eai soaitte šat leat relevántan, ja mat berrešedje oažžut eará ulbmiliid. Soitet leat ođđa ja dehálaš dieđut maid vuođul ii berre huksen dohko báikái luonddu geažil, ovdamearkka dihte hui dehálaš dahje bures heivehuvvon eanadoalloguovlun, dehálaš tuvraguovlu, dehálaš mearragáttit jna. Soaitá dan geažil fertet hukset eará sajiide? 

Manin searvat?

Searvama bokte sáhttit mii gávdnat dárbbuid dahje beroštumiid maid mii oaidnit dál ja boahtteáiggis. Dat sáhttá dagahit báikkálaš ruohtastuhttima dainna lágiin ahte plána lea relevánta dárbbuid ja sávaldagaid dáfus ja ahte oažžut ođastuvvon plána. Buot plánen galgá vuođđuduvvot nánu máhtu nala, ja searvan mielddisbuktá dása doarjaga dahje ođđa máhtu plánii. Mii háliidat gullat mo du báikkálaš biras dahje mo don dáhtut geavahit din guovlluid boahtteáiggis. 

Mo searvat? 

Dán vuoru mii dáhttut du sáddet oaviliid areálaoasi birra suohkanii sierra skovi bokte, mas lea áigemearri ođđajagimánu 31.b. 2023 (áigemearri lea maŋiduvvon cuoŋománnui/miessemánnui). 

Mii áigut maid lágidit searvanplána mánáid ja vuorráset olbmuid váras. Dát dáhpáhuvva mánnábálgá bokte (digitála čoavddus gos mánát bidjet sisa gos sii orostallet, gokko vázzet skuvlii, gokko njulgejit, dehálaš guovllut jna). Vuorrásiidbálggis lea sullásaš čoavddus, dainna erohusain ahte dat dáhpáhuvvá fysalaččat. Giđa mielde áigut mii lágidit máŋga fáddačoahkkima, ja ođđajagi mii almmuhit gos čoahkkimat čađahuvvojit. Mii ávžžuhit čuovvut mielde suohkana ruovttusiiddus ođđasiid vuolde ja suohkana facebook siiddus, gosa mii dađistaga almmuhit dieđuid. Muhtun oktavuođain sáhttet erenoamáš joavkkut/aktevrrat oažžut sierra bovdejumi, mat leat čadnon iešguđet fáttáide. 

Láhkamearriduvvon searvan galgá dáhpáhuvvat plánaevttohusa gulaskuddama ja almmolaš dárkkistusa bokte, dás sáhttá sádde sisa dábálaš dahje erenoamáš oaiviliid ođđa areálaoasi evttohussii. Čuovo mielde suohkana ruovttusiiddus goas dakkár oaiviliid sáhttá sáddet ja mo. 

Čoahkkáigeassin:

• Sáddet oaiviliid areálaoassái 
• Oasálastit searvančoahkkimiin: mánáidbálggis, boarrásiidbálggis, fáddáčoahkkimat ja sullásaš
• Plánaevttohusa gulaskuddan ja almmolaš dárkkistus

Jos oktage ássi, aktevra, joavku dahje searvi lágida searvančoahkkima dahje jahkečoahkkima gosa dáhtošedje suohkana bealis boahtit olbmo, de sáhttá áinnas váldit oktavuođa Trine:in (trine.ronning-nilsen@tjeldsund.kommune.no) dahje Anita:in (anita.olsen@tjeldsund.kommune.no). Dat seamma sáhttá jos leat gažaldagat dahje dárbu oažžu bagadallama. 

Sáddemis areálaoaivila, de sáhttá loktet erenoamáš areálalaš oaivila areálaoassái. Dárkileappot dieđuid dasa mii areálaoaivil lea ja mo dan sáhttá sáddet oaččut lohkamis dieđuid plánaprográmma birra (kapihttal 4). Viidáset sáhtát oadinit ovdamearkka areálaoaivili.

Mii háliidit čilgejeaddji areálaoaiviliid nu ahte mii buoremusat sáhttit sihke dulkot daid, ja maiddái oaidnit daid ovttas. Mii leat dan oktavuođas ráhkadan sierra skovi  man deavdit ja dasto sáddet suohkanii: (post@tjeldsund.kommune.no).

Ii gáibiduvvo ahte skovvi lea dievaslaččat devdon, muhto mii ávžžuhit ahte deavdá nu ollu ja bures go sáhttá. Go oažžu buriid čilgehusaid ja čađajurddašuvvon oaiviliid, de leat álkit ákkastit oaivila man meine galggašii leat mielde areálaoasis. Dása sáhttá maid deavdit báikkálaš dieđuid ja máhtu. 

Sáhttá deavdit skovi iežas ovddas, ealáhusa, eanadoalu, gili dahje eananeaiggáda, joavkku dahje searvvi ovddas, duohtavuođas buohkaid ovddas. Lea dehálaš oažžu buori oaiviliid ja ahte dat čájehit dárbbuid guovllus. Nu go ovdal namuhuvvon, de dáhttut mii ahte don buvttát ollislaš ja ovdánahttinperspektiivvas iige ovtta ja ovtta opmodaga dáfus. Dát danin go plána lea bajit iige nu dárkilis plána, dárkilastin ađahuvvo regulerenplánaid dahje ovttaskas hukseohcama bokte. 

Oaiviliid maid suohkan oažžu, vurkejuvvojit suohkana áššemeannudanvuogádahkii. Oaivilat čuvvot ášši ja leat danin almmolaš olámuttos. Suohkan árvvostallá sisasáddejuvvon areálaoaiviliid obbalaččat servodatávkki ektui ja báikkálaš ja bajit láidestemiid ektui. Areálaoaiviliid meannudeapmi boahtá ovdan politihkkalaš meannudeamis ovttas plánaevttohusain. Danin ii sáddejuvvo vástádus ovttaskas sisasáddejeaddjái, muhto son oažžu duođaštusa ahte suohkan lea ožžon su oaivila. 

Áigemearri lei plánejuvvon ođđajagimánu 31.b. rádjái 2023, muhto mii oaidnit dárbbu maŋidit áigemeari. Mii addit dieđu gos šaddá ođđa áigemearri, muhto mii jurddašit dat sáhttá šaddat cuoŋománus/miessemánus.